İlçenin tarihi yapısı hakkında kesin olarak bir bilgi bulunmamaktadır. Of'a bağlı bir yerleşim birimi olarak İlçe, ilk olarak Pontus Krallığı sınırlarına girdiği, Pontus egemenliğinin yıkılması ile Roma, sonra da Bizans egemenliğine girdiği bilinmektedir. Hayrat, Trabzon Rum İmparatorluğu döneminden sonra Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fethi ile Osmanlı topraklarına katılmıştır. I.

Tonya İlçesinin ilk kuruluşu hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte, ilçenin kuruluşunun 13. yüzyılın sonları ile 14. yüzyılın başlarında olduğu anlaşılmaktadır. 1461 yılında Trabzon'un Türkler tarafından alınması ile Rum Pontus Devletinin egemenliği sona erer. Osmanlı dönemi yerli Rumlarla, göçmen olarak gelen Türklerin kaynaşması ile geçmiştir. Bu dönem içerisinde gerek Rum kültürü, gerek Türk kültürü birbirlerini etkilemişlerdir.

Şalpazarı ilçesinde yerleşimin çok eski tarihlere dayandığı bilinmektedir. Yörede yaşayan insanlar Oğuzların Üçoklar boyundan olan Çepni'lerdir. Çepni'lerin bu bölgeye Trabzon'un fethinden önce Uzun Hasan zamanında kafileler halinde geldikleri bilinmektedir. Çepni kelimesinin anlamı; Düşmana karşı gözü pek, mazlumlara karşı merhametli ve mert manasına gelmektedir. Yöre insanı bu özelliklerin tümünü taşımaktadır.

Köprübaşı ilçesinin tarihçesi ve ilk yerleşmeler hakkında bilimsel bir literatür yok denecek azdır. Eldeki tarihi bilgilere göre Trabzon'un fethinden sonra Orta Asya'dan gelen çeşitli Türk kavimleri Trabzon'a gelerek boş buldukları yerlere yerleştirilerek buraları iskân etmişleridir. Köprübaşı iskâna açılmadan önce çok sık ve gür ormanlarla kaplı idi. Ağaçların sıklığından dolayı güneş toprağı ısıtmazdı.